De Malaria-Mug
Er zijn vier soorten malaria: in Kenia heb je de soort ‘malaria tropica’. Malaria wordt overgedragen door de hitsige vrouwtjesmug die bloed nodig heeft om eitjes te leggen. Dat vervelende gezoem boven je hoofd in die warme hotelkamer; dat is dus mevrouw mug op zoek naar jouw bloed. Als deze dame je bijt, laat ze een klein parasietje achter: zogenaamd plasmodium. Dan gaat ze er weer vandoor. Als er een andere mug langskomt en jou ook weer bijt, geef jij de parasiet weer aan de mug.
De ongenode gast, de parasiet, nestelt zich lekker in jouw lever en gaat daar als een gek zitten broeden. Op een goed moment, na een week of wat, barst deze parasiet open: alle kleine parasietjes gaan je bloedbaan in en jij wordt zo ziek als een hond. Hierover zometeen meer. De malaria-mug, de Anopheles, is een slome en langzame mug. De beet jeukt ook vaak minder dan andere muggenbulten. Je ziet ze vooral bij de zonsopgang en zonsondergang.
Malaria in de geschiedenis
Het woord malaria komt uit het Latijn: ‘mal aria’ betekent slechte lucht. Dit verwijst naar de stank bij moerassen. Muggen gedijen erg goed bij vochtige moerassen en zodoende werd malaria ook wel moeraskoorts genoemd. Moeraskoorts kwam vroeger wereldwijd voor. Ja, dus tot 1970 was de ziekte bij tijd en wijlen ook in Nederland actief, vooral in Zeeland en op de Wadden hield de Anopheles huis.
In 2010 werd 20% van de kindersterfte in de derde wereld toegeschreven aan malaria. Er overlijden naar schatting 400.000 mensen wereldwijd aan deze ziekte en ook zijn er jaarlijks 250 miljoen besmettingen. Het is dan ook niet voor niets dat de mug het dodelijkste dier ter wereld is.
Malaria, de ziekte en de behandeling
Oké, van malaria word je dus hartstikke ziek. Koorts, spierpijn, hoofdpijn, misselijk; het lijkt op een heel ernstige griep. Vaak begint het als een koudje, maar al snel heb je met een ernstige ziekte van doen. Wees daarom alert als je je beroerd voelt: onbehandeld kan malaria dodelijk zijn. Ben je in een gebied geweest waar mogelijk malaria heerst en krijg je koorts ga dan altijd naar een dokter en vermeld duidelijk dat je in een malariagebied geweest bent. Een simpele test kan binnen enkele minuten duidelijkheid geven! Men prikt een klein beetje bloed uit je duim en test.
Als je zwanger bent doe je er goed aan extra op te passen. Malaria kan namelijk vroeggeboorte veroorzaken. Daarnaast zijn zwangeren extreem kwetsbaar voor complicaties met malaria. Wij zijn daarom ook voorzichtig als je zwanger bent en raden het af naar extreme risicogebieden te gaan.
Mocht er malaria bij je geconstateerd zijn, dan krijg je 14 dagen Coartem (Lumefantrine) voorgeschreven. Dit goedje zorgt ervoor dat de vermeerdering van de parasiet stopt en de rode bloedcellen die zijn gekaapt door de parasieten worden vernietigd. Vaak knapt men snel op (echt al binnen een paar uur) als je met de medicijnen begint. Let wel, het herstel vergt veel van je lijf en het kan soms maanden duren voordat je echt weer helemaal de oude bent, je systeem krijgt echt een zware tik!
Al met al is malaria dus goed te behandelen. Toch zijn er ook vormen waarbij de malaria parasiet niet helemaal verdwijnt en je dus later ook weer malaria kan krijgen van dezelfde besmetting. Mensen gaan nog steeds dood aan malaria omdat Coartem kostbaar is en je het minimaal twee weken moet slikken. En dat kan niet iedereen zich veroorloven.. De wrede werkelijkheid.
Research
Malaria en research
Tafenoquine, zo heet het nieuwste medicijn tegen malaria! Het is een pil die je zeven dagen nadat je gebeten bent neemt en dan de parasiet uit de lever bant. Het is goedkoper dan Coartem en daarom wellicht een goede opvolger in de strijd tegen malaria. Tafenoquine is een Amerikaanse uitvinding en daar ook al vrij te verkrijgen.
Malaria research in Nederland
In Nederland werken ze ook aan een medicijn tegen malaria. Het is een verzwakt levend vaccin van genetisch gemodificeerde parasieten. “Genetisch modificeren gebeurt al decennia, maar niet met parasieten. Wij zijn de eersten die dat doen in Europa,” zegt Robert Sauerwein, onderzoeker van het Radboud UMC en het LUMC. Eerder is het ook al geprobeerd, maar deze mensen kregen toen malaria.
Er gebeurt dus best veel op het gebied van medicatie – misschien is er ooit een malaria-vrije wereld, dat zou mooi zijn! Maar daarvoor is het wel zaak dat iedereen malaria-vrij wordt: mensen kunnen de ziekte zoals gezegd via een andere mug weer verspreiden.
Malaria-fabeltjes
Malaria is een angstaanjagende ziekte. En dat zorgt helaas voor heel veel mythes:
- Allereerst; Homeopatische middelen of liters gin-tonic drinken -lekker- maar het is een fabeltje dat je er geen malaria van krijgt. Soms heb je gewoon geluk en soms dikke pech.
- Het is nooit aangetoond en dus een mythe; preventieve malaria medicatie bemoeilijkt genezing indien toch besmet niet. Zowel Coartem als Tafenoquine werken nog prima als je een van deze middelen -komen we zo op- slikt. Ook wordt de ziekte zeker als zodanig herkend bij een test.
- Malaria krijg je niet van een ander mens. Alleen van een mug.
- Het is niet waar dat je in heel Oost-Afrika malaria hebt. Boven de 1700 meter (Nairobi) komt malaria echt maar zeer zelden voor. Ook langs de kust ten noorden van Mombasa tot ver in Eritrea en rondom Naivasha, Elemantaita en Mount Kenia komt al jaren (bijna) geen malaria meer voor.
Preventie van Malaria
Draag bedekkende kleding met lange mouwen en een lange broek en sokken na zonsondergang. Gebruik DEET 30% -anti-muggenspray. Smeer blote lichaamsdelen in; dus je gezicht, hals, handen, enkels. Deet is een beetje giftig dus voorkom contact met lippen, ogen en open of geïrriteerde lichaamsdelen. Smeer bij kinderen de handen niet in, zodat DEET niet op de mond of in de ogen komt. Gebruik geen deet tijdens de zwangerschap. Spuit je slaapkamer in met een anti-muggenspray zoals Doom. Liefst met airco of jaag de muggen weg met een ventilator, houden ze niet van. Slaap onder een geïmpregneerde klamboe.
Malarone
Je kan Malarone (profylaxe) slikken die het veel moeilijker maken voor de parasiet om zich in de lever te nestelen. Je bent niet lekker meer. Je hebt echter Plasmodium parasieten die zich hier niets van aantrekken en je toch ziek maken. De kans besmet te raken met malaria is met Malarone aanzienlijk kleiner.